* 22. Juli 1822 w Heinzendorf (Mähren; Austria)
† 6. Januar 1884 w Brünn (Austria)

Znany jest obecnie jako czlowiek, który odkryl podstawowe zasady dziedzicznosci. Za zycia byl nieznanym austriackim mnichem i naukowcem z zamilowania, a jego badania nie zyskaly uznania ówczesnego swiata nauki.

W 1843 r. wstapil do klasztoru augustianów w Brunn w Austrii (obecnie Brno w Czechach); swiecenia kaplanskie otrzymal w 1847 r. W 1850 r. zdawal egzamin uprawniajacy do wykonywania zawodu nauczyciela. Egzaminu nie zdal, przy czym najgorsze oceny uzyskal z biologii i geologii! Mimo to przeor poslal go na uniwersytet w Wiedniu, gdzie w latach 1851-1853 Mendel studiowal matematyke i nauki przyrodnicze. Nigdy nie uzyskal dyplomu nauczycielskiego, jednak od 1854 do 1868 r. byl zastepca nauczyciela biologii w gimnazjum w Brnie.

W tym czasie, poczawszy od 1856 r., prowadzil slynne doswiadczenia z hodowla roslin. W 1865 r. opracowal znane prawa dziedzicznosci i przedstawil je na wykladzie w Towarzystwie Historii Naturalnej w Brnie. W 1866 r. wyniki Mendla zostaly opublikowane w wydawanym przez to towarzystwo pismie "Transaktionen", w artykule zatytulowanym Badania nad hybrydami roslin. Drugi artykul ukazal sie w tym samym pismie trzy lata pózniej. "Transaktionen" nie byly pismem o wielkim znaczeniu, niemniej jednak znajdowaly sie w duzych bibliotekach. Mendel przeslal ponadto kopie artykulu Karlowi Nägeliemu, wybitnemu autorytetowi w dziedzinie zagadnien dziedzicznosci. Nägeli przeczytal prace i odpisal Mendlowi, nie dostrzegl jednak jej olbrzymiego znaczenia. Artykuly Mendla zostaly powszechnie zignorowane i wlasciwie poszly w zapomnienie na ponad trzydziesci lat.

W 1868 r. Mendel zostal mianowany przeorem swojego klasztoru i od tego czasu obowiazki administracyjne nie pozwalaly mu na dalsze prowadzenie doswiadczen. Kiedy umieral w 1884 r., w wieku szescdziesieciu jeden lat, niemal zapomniano o jego badaniach.

Dopiero w 1900 r. odkryto ponownie prace Mendla; na jego artykul natkneli sie, niezaleznie od siebie, trzej uczeni: Holender Hugo de Vries, Niemiec Car! Correns i Austriak Erich von Tschermak. Wszyscy trzej wykonali wlasne doswiadczenia botaniczne, niezaleznie od siebie odkryli prawa sformulowane przez Mendla, a przed opublikowaniem swoich wyników przejrzeli literature i napotkali oryginalny artykul Mendla. Wszyscy zacytowali prace Mendla i oswiadczyli, ze ich badania potwierdzaja jego odkrycia. Zadziwiajacy potrójny zbieg okolicznosci! Na dokladke, w tym samym roku angielski uczony William Bateson tez trafil na oryginalny artykul Mendla i zwrócil na niego uwage innych naukowców. Mendel szybko zyskal ogromne uznanie, które nalezalo mu sie juz za zycia.

Jakie prawa dziedzicznosci odkryl Mendel? Przede wszystkim stwierdzil, ze we wszystkich zywych organizmach istnieja podstawowe jednostki, zwane dzis genami, które przekazuja potomkom charakterystyczne cechy dziedziczne ich rodziców. W badanych przez Mendla roslinach kazda indywidualna cecha, taka jak barwa nasion lub ksztalt lisci, jest okreslona przez pojedyncza pare genów. Kazdy okaz danej rosliny dziedziczy po jednym genie z kazdej pary genów swoich rodziców. Mendel stwierdzil, ze jezeli dwa odziedziczone geny okreslajace dana ceche charakterystyczna sa rózne (np. jeden gen nasion zielonych, a jeden - nasion zóltych), to wówczas w badanym okazie ujawni sie zwykle tylko efekt genu dominujacego (w tym przypadku genu nasion zóltych). Jednakze gen recesywny nie ulega zniszczeniu i moze byc przekazany nastepnemu pokoleniu rosliny. Mendel zrozumial, ze kazda komórka rozrodcza, czyli gameta (odpowiadajaca plemnikom i komórkom jajowym u czlowieka), zawiera tylko jeden gen z kazdej pary. Stwierdzil równiez, ze jest sprawa czystego przypadku, który gen z kazdej pary wystapi w poszczególnej gamecie i zostanie przekazany potomkowi.

Prawa Mendla, jakkolwiek nieco zmodyfikowane, pozostaja nadal punktem wyjscia nowozytnej genetyki. Jak to sie stalo, ze Mendel, uczony-amator, zdolal odkryc tak wazne zasady, które przed nim umykaly uwadze tylu wybitnych zawodowych biologów? Szczesliwym trafem Mendel wybral do swoich badan gatunek roslin, u których kazda z najbardziej charakterystycznych cech jest okreslona przez pojedyncza pare genów; gdyby kazda badana przez niego cecha okreslona byla przez kilka par genów, badania bylyby znacznie trudniejsze. Ta odrobina szczescia niewiele by Mendlowi pomogla, gdyby nie byl niezwykle dokladnym i cierpliwym eksperymentatorem i gdyby nie uswiadomil sobie koniecznosci prowadzenia analizy statystycznej swych obserwacji. Ze wzgledu na wspomniany wczesniej przypadkowy charakter procesu dziedziczenia nie mozna na ogól przewidziec, jakie cechy odziedziczy poszczególny potomek. Mendel zdolal wykryc swoje prawa tylko dzieki temu, ze wykonal duza liczbe doswiadczen (zebral wyniki obserwacji ponad 21000 okazów roslin!) i przeprowadzil analize statystyczna otrzymanych wyników.

Jest oczywiste, ze prawa dziedzicznosci sa waznym uzupelnieniem wiedzy ludzkiej, a nasza znajomosc genetyki bedzie prawdopodobnie w przyszlosci wykorzystywana w jeszcze wiekszym stopniu niz do tej pory.